Καθεστώς Προστασίας

Εθνική Νομοθεσία

Στην Ελλάδα έγινε από πολύ νωρίς κατανοητή η ανάγκη διαφύλαξης της φυσικής κληρονομιάς. Με τον Α.Ν. 856/1937 έγινε δυνατή η κήρυξη των «ιδιαίτερων σημαντικών φυσικών περιοχών» ως Εθνικών Δρυμών. Ήδη δε από το έτος 1961, κατ’ εφαρμογή του Α.Ν. 856/1937, ιδρύθηκε ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας δυνάμει του Β.Δ. 644/1961 και σχεδιάστηκε η αρχική διαχείρισή του.

Σύμφωνα με το Β.Δ. 644/1961, προκειμένου να ιδρυθεί ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας, έγινε αναγκαστική απαλλοτρίωση υπέρ του Δημοσίου έκτασης 12.000 στρεμμάτων περίπου μοναστηριακών εκτάσεων ιδιοκτησίας Ο.Δ.Ε.Π. (Οργανισμού Διαχείρισης Εκκλησιαστικής Περιουσίας), που βρίσκονται στην είσοδο του Δρυμού, καθώς και δικαιωμάτων ρητινοσυλλογής φυσικών προσώπων σε πευκοδάση της Δυτικής Πάρνηθας (Ρουμάνι – Πετράλωνα). Οι εκτάσεις αυτές μαζί με τις καθαρά δημόσιες εκτάσεις της κεντρικής Πάρνηθας συγκρότησαν τον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, εκτάσεως 38.230,00 στρεμμάτων.

Η ίδια περιοχή κηρύχθηκε και σαν «τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους». Επίσης, με το Ν. 177/1975 ιδρύθηκαν καταφύγια θηραμάτων σε μεγάλο τμήμα της περιφερειακής ζώνης του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας.

Ειδική νομοθεσία αποτελεί και το Π.Δ. 671/1981 «Περί προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδας και πανίδας και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και ελέγχου της ερεύνης επί αυτών» (εξαιρουμένων των πουλιών), για τα οποία απαγορεύεται η συλλογή, φόνευση, σύλληψη, διατήρηση, σε αιχμαλωσία, εμπορία και εξαγωγή.

Τέλος, ειδική νομοθεσία μπορεί να θεωρηθεί το άρθ. 110 του Ν.Δ. 86/1969, όπως αυτό συμπληρώθηκε με το άρθρο 28 του Ν. 2040/1992 με το οποίο απαγορεύτηκε η αιγοβοσκή σε όλα ανεξαιρέτως τα δάση και δασικές εκτάσεις της Αττικής και κατά συνέπεια, και στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας στο σύνολό του.

Ωστόσο, ο βασικός νόμος είναι ο Ν. 1650/1986 « Για την προστασία του περιβάλλοντος» ΦΕΚ 160/Α/06.10.1986, που θεσπίζει τους θεμελιώδεις κανόνες και καθιερώνει τα κριτήρια και τους μηχανισμούς προστασίας του γενικότερου περιβάλλοντος της χώρας μας.

Διεθνείς Συνθήκες και Συμβάσεις

Ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διοίκησης και διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού της Πάρνηθας θα πρέπει απαραιτήτως να λαμβάνει υπόψη του τις από τις διεθνείς συνθήκες και συμβάσεις, οι οποίες αναφέρονται στην προστασία του περιβάλλοντος και έχουν εφαρμογή στο νομικό καθεστώς της Πάρνηθας.

Οδηγία 79/409/ΕΟΚ «περί της διατηρήσεως των άγριων πτηνών» – Ζώνες Ειδικής Προστασίας (Special Protected Areas).

Η οδηγία αυτή έχει ως στόχο να διατηρηθούν όχι μόνο οι πληθυσμοί άγριων πουλιών που ζουν εκ φύσεως σε άγρια κατάσταση, αλλά και επαρκή έκταση και ποικιλία βιοτόπων για να επιτευχθεί η προστασία τους. Η οδηγία αυτή ενσωματώθηκε στο ελληνικό δημόσιο με την Κ.Υ.Α. 414958/1985 (ΦΕΚ 757/Β/18-12-1985) «Μέτρα διαχείρισης της άγριας πτηνοπανίδας» Στην πράξη, ως μέτρο προστασίας των πτηνών έχουν δημιουργηθεί 151 Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) και τα Καταφύγια Άγριας Ζωής ( ΚΑΖ), βάσει του άρθρου 57 του Ν. 2637/1998.

Αφορμή για την έκδοση της οδηγίας αποτέλεσε η διαπίστωση ότι ένας μεγάλος αριθμός ειδών πτηνών που ζουν εκ φύσεως σε άγρια κατάσταση υφίσταται ταχύτατη μείωση του πληθυσμού του, γεγονός που αποτελεί κίνδυνο για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και της βιολογικής ισορροπίας της Ευρώπης. Ευρύτερος στόχος της διατήρησης των άγριων πτηνών είναι η μακροπρόθεσμη προστασία και η διαχείριση των φυσικών πόρων ως «αναπόσπαστο μέρος της κληρονομιάς των ευρωπαϊκών», καθώς και η «διατήρηση και προσαρμογή των φυσικών ισορροπιών των ειδών στα όρια του λογικά δυνατού». Βασική ρύθμιση της οδηγίας αποτελεί η υποχρέωση των κρατών μελών να υιοθετήσουν όλα τα αναγκαία μέτρα, για να διατηρηθεί ή να προσαρμοστεί ο πληθυσμός όλων των ειδών των πτηνών «σε επίπεδο που να ανταποκρίνεται ιδιαίτερα στις οικολογικές, επιστημονικές και μορφωτικές απαιτήσεις». Προστίθεται ωστόσο η γνωστή συνεκτίμηση των οικονομικών και ψυχαγωγικών απαιτήσεων.

Έχει ενταχθεί, μετά από πρόταση της χώρας μας, στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας της Κοινότητας και ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας. Οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας περιλαμβάνονται στο ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο «Natura 2000», σύμφωνα με την κοινοτική οδηγία 92/43/ΕΟΚ.

Η οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών ενδιαιτημάτων, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας.

Η οδηγία 92/43/ΕΟΚ για την αποκατάσταση και διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, η οποία ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με την ΚΥΑ 33318/3028/1998, έχει ως σκοπό να συμβάλλει στην προστασία της βιολογικής ποικιλομορφίας μέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων και της άγριας χλωρίδας και πανίδας στο ευρωπαϊκό έδαφος (άρθρο 2). Για το σκοπό αυτό, η οδηγία επιβάλλει στα κράτη – μέλη την υποχρέωση «σύστασης ενός συνεκτικού ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου ειδικών ζωνών (NATURA 2000)», σύμφωνα με καθορισμένο χρονοδιάγραμμα, προκειμένου να διασφαλιστεί η διατήρηση ορισμένων τύπων φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων των οικείων ειδών της χλωρίδας και της πανίδας. Το δίκτυο αυτό αποτελείται από «Ειδικές Ζώνες Διατήρησης», καθώς και από «Ζώνες Ειδικής Προστασίας» (ΖΕΠ) που έχουν ταξινομηθεί σύμφωνα με τις διατάξεις της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ. Με την οδηγία αυτή η περιβαλλοντική πολιτική της Ένωσης μετατοπίζει την έμφαση από τα είδη προς τους οικοτόπους, από ολόκληρες περιοχές (sites) στα οικοσυστήματα και από τα εθνικά προς τα διεθνή και καθορίζεται μια πολιτική με στόχους την καθιέρωση και την περαιτέρω ανάπτυξη ενός συνεκτικού Ευρωπαϊκού δικτύου οικοτόπων (ECONET – Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο).

Το καθεστώς αυστηρής προστασίας των ζωικών ειδών περιλαμβάνει την απαγόρευση κάθε μορφής εκ προθέσεως σύλληψης ή θανάτωσης δειγμάτων των ειδών, εκ προθέσεως παρενόχλησης των ειδών, ιδίως κατά την περίοδο της αναπαραγωγής, εκ προθέσεως καταστροφής ή συλλογής των αυγών στο φυσικό περιβάλλον ή της βλάβης ή καταστροφής των τόπων αναπαραγωγής ή ανάπαυσης. Η φιλοσοφία και οι επιμέρους επιλογές της οδηγίας ως προς το αντικείμενο και το εύρος τη προστασίας, τους όρους που τη συνοδεύουν, τα μέσα που προτείνονται, τις πολιτικές που διαγράφονται για την πραγμάτωσή της αναδεικνύουν τη συστηματική της υπεροχή απέναντι σε άλλους θεσμικούς μηχανισμούς, εθνικούς ή διεθνείς, που αναφέρονται στην προστασία της άγριας ζωής και την διατήρηση της βιοποικιλότητας.

 

Καθορισμός ζωνών και όρων προστασίας

Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 336/Δ/24-7-2007 καθορίστηκαν ζώνες προστασίας του ορεινού όγκου της Πάρνηθας, οι οποίες περιγράφονται παρακάτω:

Ζώνη Α1

Είναι ζώνη απολύτου προστασίας, εντός της οποίας επιτρέπεται η διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών και η επίσκεψη ειδικών επιστημόνων και υπαλλήλων, που είναι επιφορτισμένοι με καθήκοντα φύλαξης, εποπτείας και διαχείρισης του Δρυμού. Επίσης επιτρέπεται η διέλευση κοινού μόνο από συγκεκριμένες διαδρομές – μονοπάτια πεζοπορίας και η αναψυχή μόνο σε συγκεκριμένα σημεία, κατανεμημένα στις ως άνω διαδρομές. Οι διαδρομές και τα σημεία αναψυχής ορίζονται από μελέτη που εγκρίνεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και την Εκτελεστική Επιτροπή του Οργανισμού Αθήνας.

Ζώνη Α2

Είναι επίσης ζώνη απολύτου προστασίας, εντός της οποίας επιτρέπεται μόνον η υπαίθρια αναψυχή, και η διημέρευση του κοινού, η επιστημονική έρευνα και παρατήρηση και η περιβαλλοντική εκπαίδευση. Επίσης επιτρέπεται η κίνηση των πάσης φύσεως οχημάτων κατά μήκος του κυρίως οδικού δικτύου, με τους περιορισμούς που αναφέρονται σε ώρες, μέρες, εποχές και θέσεις και καθορίζονται από τον Κανονισμό Λειτουργίας του Εθνικού Δρυμού. Επίσης εντός των ορίων της ζώνης αυτής, επιτρέπεται χωρίς επέκταση των εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων τους η λειτουργία των δύο υφιστάμενων ορειβατικών καταφυγίων, του αναψυκτηρίου Κυκλάμινα, του κτιρίου περιβαλλοντικής ενημέρωσης του Δασαρχείου Πάρνηθας, καθώς και η λειτουργία των εγκαταστάσεων του ΣΕΓΑΣ για μαθητικές μόνο αθλητικές εκδηλώσεις. Όλες οι παραπάνω χρήσεις και δραστηριότητες είναι δυνατόν να περιορίζονται χρονικά και χωρικά, από τις ειδικότερες διατάξεις του Κανονισμού Λειτουργίας του Εθνικού Δρυμού.

Ζώνες Β1

Είναι ζώνες αναψυχής, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, υπαίθριου αθλητισμού και υπαίθριων πολιτιστικών εκδηλώσεων, στις οποίες επιτρέπεται η ανέγερση αναψυκτηρίων, εστιατορίων, υπαίθριων ή ημιϋπαίθριων καθιστικών και περιπτέρων ιστορικής και περιβαλλοντικής ενημέρωσης για την περιοχή.

Ζώνη Β2

Είναι ζώνη υψηλής προστασίας και καθορίζεται ως περιοχή υπαίθριας αναψυχής και γεωργικής χρήσης εξαιρουμένων των γεωργικών αποθηκών. Εντός της ζώνης αυτής επιτρέπεται η ανέγερση ενός μικρού Δημοτικού Καταφυγίου και μιας Δημοτικής εγκατάστασης πολιτιστικού – εκπαιδευτικού χαρακτήρα. Η χωροθέτηση των ως άνω δημοτικών εγκαταστάσεων, γίνεται ύστερα από ειδική μελέτη και εγκρίνεται από την Εκτελεστική Επιτροπή του Οργανισμού Αθήνας μετά από σύμφωνη γνωμοδότηση της αρμόδιας δασικής υπηρεσίας. Η κυκλοφορία των πάσης φύσεως οχημάτων επιτρέπεται με τους περιορισμούς που καθορίζονται στον Κανονισμό Λειτουργίας του Εθνικού Δρυμού.

Ζώνη Β3

Είναι ζώνη αναψυχής, αθλητισμού, πολιτιστικών εκδηλώσεων, ιππικών εγκαταστάσεων και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στις οποίες επιτρέπεται η ανέγερση αναψυκτηρίων, εστιατορίων, μικρών αθλητικών εγκαταστάσεων, εγκαταστάσεων πολιτιστικών εκδηλώσεων, ιππικών εγκαταστάσεων, υπαίθριων ή ημιϋπαίθριων καθιστικών και περιπτέρων ιστορικής, περιβαλλοντικής και πολιτιστικής ενημέρωσης. Οι εγκαταστάσεις αυτές χωροθετούνται ύστερα από ειδική μελέτη για τη ζώνη Β3 που εγκρίνεται από την Εκτελεστική Επιτροπή του Οργανισμού Αθήνας μετά από σύμφωνη γνωμοδότηση της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Η ειδική μελέτη πρέπει να αναφέρεται σε έκταση μεγαλύτερη των 200 στρ.

Ζώνη Β4

Είναι ζώνη αναψυχής, υπαίθριου αθλητισμού, γεωργικής χρήσης εξαιρουμένων των γεωργικών αποθηκών, και περιβαλλοντικής ενημέρωσης, εντός των οποίων επιτρέπεται η κατασκευή αναψυκτηρίων, εστιατορίων, υπαίθριων αθλητικών εγκαταστάσεων, υπαίθριων και ημιϋπαίθριων καθιστικών και περιπτέρων ιστορικής και περιβαλλοντικής ενημέρωσης για την περιοχή. Στο τμήμα της ζώνης Β4 που περιλαμβάνει το κτήμα Τατοϊου, όπως οριοθετείται με το Ν. 2086/92 (Α’ 172) επιβάλλεται αποκλειστικά η χρησιμοποίηση των υφιστάμενων κτιρίων του κτήματος μετά τις απαιτούμενες επισκευές και διαρρυθμίσεις τους. Η χωροθέτηση χρήσεων στο ήδη υφιστάμενο κτιριακό δυναμικό για το τμήμα αυτό της Β4 εγκρίνονται από την Εκτελεστική Επιτροπή του Οργανισμού της Αθήνας μετά από σύμφωνη γνωμοδότηση της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Ζώνη Δ1

Είναι ζώνη αναψυχής και υπαίθριων αθλητικών δραστηριοτήτων.
Εντός της ζώνης αυτής επιτρέπεται η κατασκευή περιπτέρων ιστορικής και περιβαλλοντικής ενημέρωσης για την περιοχή και η λειτουργία αναψυκτηρίων, στα ήδη υφιστάμενα βοηθητικά κτίρια του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοίου.
Οι εγκαταστάσεις αυτές χωροθετούνται ύστερα από ειδική μελέτη για όλη τη ζώνη Δ1 που εγκρίνεται από την Εκτελεστική Επιτροπή του Οργανισμού της Αθήνας μετά από γνωμοδότηση της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Ζώνη Δ2

Είναι περιοχή αναψυχής, πολιτισμού, φιλοξενίας προσωπικοτήτων, διοργάνωσης διεθνών πολιτικών συμβουλίων, πνευματικών εκδηλώσεων και εκθέσεων ειδικής θεματολογίας. Εντός της ζώνης αυτής και εντός των υφιστάμενων μόνο κτιρίων είναι δυνατή η εγκατάσταση μουσείου, η φιλοξενία προσωπικοτήτων, η διοργάνωση διεθνών πολιτικών συμβουλίων, πνευματικών εκδηλώσεων και εκθέσεων ειδικής θεματολογίας.

 

Ζώνη Δ3

Είναι ζώνη αναψυχής, αθλητισμού, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, γεωργίας και κτηνοτροφίας εξαιρουμένων των γεωργικών αποθηκών. Εντός της ζώνης αυτής και εντός των υφισταμένων μόνο κτιρίων επιτρέπεται η λειτουργία εστιατορίων, αναψυκτηρίων, μουσείου, χώρων εκθέσεων, ιππικών εγκαταστάσεων, αθλητικών εγκαταστάσεων, κτηνοτροφικών και γεωργικών εγκαταστάσεων, εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων ερευνητικού χαρακτήρα και υπαίθριων και ημιϋπαίθριων καθιστικών για την περιβαλλοντική και ιστορική ενημέρωση.
Στις ζώνες Δ2 και Δ3 επιτρέπεται η επισκευή και διαρρύθμιση των υφιστάμενων κτιρίων καθώς και οι επεμβάσεις και απολύτως απαραίτητες προσθήκες για τη λειτουργία τους, που προβλέπονται από την αξιολόγησή τους ως διατηρητέων κτιρίων ή μη. Επίσης επιτρέπεται η συντήρηση, η επισκευή και ο εκσυγχρονισμός όλων των υφιστάμενων εγκαταστάσεων και των δικτύων υποδομής. Οι ως άνω αναφερόμενες επεμβάσεις πραγματοποιούνται δίχως αύξηση της δομημένης επιφάνειας και του όγκου των υφισταμένων κτιρίων, χωρίς αλλοίωση της μορφής και της φυσιογνωμίας τους. Στις ως άνω ζώνες Δ2 και Δ3 οι χρήσεις, οι δραστηριότητες και οι εγκαταστάσεις, οι επισκευές, οι κατά τα άνω κριθείσες ως αναγκαίες προσθήκες ενός έκαστου κτιρίου, εξειδικεύονται σε ολοκληρωμένη μελέτη που εγκρίνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Πολιτισμού, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Οικονομικών μετά από γνωμοδότηση της Εκτελεστικής Επιτροπής του Οργανισμού Αθήνας.

Ζώνη Γ1

Είναι ζώνη αναψυχής. Εντός αυτής επιτρέπεται η ανέγερση αναψυκτηρίων, εστιατορίων, καφενείων και κτιρίων κατοικίας. Δεν είναι δυνατή η δόμηση του ενός κτιρίων ανά έκαστο γήπεδο.

Ζώνη Γ2

Είναι η περιοχή του οικισμού της Ιπποκρατείου Πολιτείας.

Ζώνη Ε1

Η ζώνη αυτή αποτελεί το Πάρκο Κεραιών Ραδιοφωνίας- Τηλεόρασης.

Ζώνη Ε2

Είναι ζώνες τουρισμού, οι εγκαταστάσεις των οποίων έχουν καθοριστεί με τον Ν. 3139/03 (Α’ 100) και για τις οποίες καθώς και για τις συνοδές αυτών, ισχύουν οι διατάξεις του παραπάνω νόμου.

Ζώνη Ε3

Η ζώνη αυτή περιλαμβάνει τις Κατασκηνώσεις Τραπέζης Ελλάδος.

Ζώνη Ε4

Η ζώνη αυτή περιλαμβάνει τη Λατομική περιοχή Ξηρορέματος, η οποία έχει χωροθετηθεί με την υπ’ αριθμόν 70966/3099/5.4.1996 (Β’ 403) Κοινή Υπουργική Απόφαση.

Ζώνη Ε5

Είναι ζώνη γεωργικής γης εντός της οποίας είναι δυνατή, εφόσον δεν υφίσταται κατάλληλος χώρος εκτός των ορίων προστασίας του ορεινού όγκου, η εγκατάσταση νεκροταφείου της Κοινότητας Αγ. Στεφάνου.

Κανονισμός Λειτουργίας Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας

Κατ’ εφαρμογή της παραγράφου 3 του άρθρου 5 του Ν. 996/1971 εκδόθηκε ο ειδικός κανονισμός λειτουργίας του Εθνικού Δρυμού της Πάρνηθας, ο οποίος εγκρίθηκε με την υπ’ αριθμ. 164975/2850/20.05.1985 απόφαση του Υπ. Γεωργίας και δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 344/31.05.1985.

Όλοι οι επισκέπτες της Πάρνηθας πρέπει να γνωρίζουν ότι στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού:
ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ

• Το άναμμα φωτιάς όλο το έτος
• Η κοπή δέντρων, κλαδιών και κορυφών, το ξερίζωμα και η συλλογή λουλουδιών ή άλλων φυτών και γενικά κάθε φθορά της βλάστησης.
• Η συλλογή και η μεταφορά φυτοχώματος.
• Η ρύπανση του χώρου γενικά.
• Η κυκλοφορία κάθε είδους τροχοφόρων στους δασικούς δρόμους, όπου υπάρχουν εμπόδια και απαγορευτικά σήματα.
• Η χρησιμοποίηση του δικτύου δρόμων για κάθε είδους δοκιμές και αγώνες αυτοκινήτων και δικύκλων, καθώς και η ανάπτυξη υπερβολικής ταχύτητας και εκκωφαντικών θορύβων σ’ όλους τους δρόμους.
• Το κυνήγι και η σύλληψη κάθε ζώου με οποιοδήποτε μέσο, σ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
• Η διακίνηση κάθε είδους όπλων έστω και λυμένων σε θήκη, τσεκουριών, πριονιών ή άλλων κοπτικών εργαλείων.
• Η βοσκή κάθε ζώου.
• Η διακίνηση σκύλων, έστω και δεμένων, ή άλλων κατοικίδιων ζώων και η εγκατάλειψή τους στο χώρο του Δρυμού.
• Η διανυκτέρευση σε σκηνές ή τροχόσπιτα.
• Η εγκατάσταση κυψελών μελισσοσμηνών.
• Οι διαφημίσεις (σε βράχους, δέντρα, περιφράξεις κλπ.) και η αναγραφή συνθημάτων.
• Η διακίνηση καντινών και μικροπωλητών.
• Η καταστροφή πινακίδων, περιφράξεων και γενικά έργων και υλικών που είναι περιουσία του Δημοσίου.

Για τους παραβάτες του κανονισμού αυτού εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν.Δ. 86/1969 , του Ν.Δ. 996/1971 και του Ν.998/1979.